Sint-Carolus Borromeuskerk - Antwerpen - Vlaanderen - Belgium Monument Registers on Waymarking.com

[ENG] In 1718, the vaulting of the nave was destroyed by fire. JP van Baurscheit I restored it according to the original plan, but with wide belt arches instead of caissons as before. In 1773 the Jesuit society was dissolved by Pope Clement XIV; the St. Ignatius Church was closed from 1773 to 1779, and after its reopening was given the name Carolus Borromeus. Most of the art treasures were taken to Vienna, the rest were sold.

The church interior is very opulent and has a strong suggestion of space. The style is predominantly baroque, albeit with a classical slant. The Doric columns of the lower structure are connected by round arches and above the side aisles carry galleries with Ionic columns that are also connected by round arches. The flat ceiling of the side aisles and galleries is covered with stucco. The central nave is covered by a wide barrel vault with Baroque girdle arches, which start at the ceiling of the galleries. The two side chapels are vaulted with a barrel vault with hoods. The decoration is particularly rich in the Chapel of Our Lady; it was probably designed by Pieter Pauwel Rubens (hence also "Rubenskapel").

[NL] Gebouwd als Sint-Ignatiuskerk naar ontwerp van Jezuïetenpater F. d'Aguilon en broeder P. Huyssens, op de samenloop van de overwelfde Minderbroedersrui en Jezuïetenrui. Plattegrond: een driebeukige kerk met longitudinale aanleg met halfronde koorsluiting en minder diep gelegen halfronde sluitingen van de zijbeuken; de totale lengte bedraagt 60 meter. De kerk is ingedeeld in negen traveeën gevormd door Dorische zuilen, met op de hoeken twee drieledige zuilenbundels en tegen het koor twee halfzuilen. Boven de zijbeuken en boven de eerste travee een omlopende galerij. De twee zijbeuken geven in hun vijfde travee toegang tot de Sint-Ignatiuskapel en de Onze-Lieve-Vrouwekapel, respectievelijk met een halfronde en een rechte sluiting. De Sint-Ignatiuskapel heeft een bijkomende ingang aan de straatzijde. De Onze-Lieve-Vrouwekapel sluit aan bij een sacristie en de kamer der kerkmeesters, vanwaar een doorgang die omheen een binnenplaats loopt toegang geeft tot het hoogkoor en tot de achter het hoogkoor gelegen en iets uit de lengte-as geplaatste toren. De open binnenplaats vertoont een tegen de kerk aangebouwde galerij met vier pijlers, waaronder een afdalende toegang tot de crypt; deze bestaat uit drie onderling verbonden kelders met graven van Jezuïeten en gewone burgers, en de krocht van de familie Houtappel, via een luik verbonden met de Onze-Lieve-Vrouwekapel. Het hoogkoor geeft aan de noordkant toegang tot de grote sacristie die op haar beurt verbonden is met de gewadenkamer en de Sint-Ignatiuskapel. Op de tweede bouwlaag van de noordzijde bevindt zich het kerkmuseum, waarin onder meer schilderijen en liturgische voorwerpen bewaard worden; men bereikt het museum via de zogenaamde muziekkamer, die rust op een open loggia.

Het kerkinterieur is zeer weelderig en heeft een sterke ruimtesuggestie. De stijl is overwegend barok, zij het met klassieke inslag. De Dorische zuilen van de benedenbouw zijn verbonden door rondbogen en dragen boven de zijbeuken galerijen met Ionische zuilen die eveneens door rondbogen zijn verbonden. De vlakke zoldering van zijbeuken en galerijen is bezet met stucwerk. Het middenschip wordt afgedekt door een breed tongewelf met barokke gordelbogen, die aanzetten ter hoogte van de zoldering der galerijen. De twee zijkapellen zijn overwelfd met een tongewelf met steekkappen. Vooral in de Onze-Lieve-Vrouwekapel is de versiering ongemeen rijk; waarschijnlijk werd ze ontworpen door Pieter Pauwel Rubens (vandaar ook "Rubenskapel").

Het schip wordt verlicht door acht driezijdig afgesloten vensters aan beide zijden van de tribune. Het koor ontvangt licht door twee korfboogvensters ter hoogte van de tribune en een vijfzijdig koepeltorentje met rondboogvensters bovenaan. De sluitingen van de tribunes hebben een gelijkaardig lantaarntorentje boven het altaar. De voorgevel wordt terecht beschouwd als een meesterwerk van de kerkelijke barokarchitectuur. Horizontalen en verticalen houden elkaar op subtiele manier in evenwicht zonder dat dit afbreuk doet aan de dynamiek van de compositie. De gevel heeft een monumentale breedte van zeven traveeën over twee bouwlagen en met een bekronende bovenpartij van drie traveeën onder gekornist driehoekig fronton. De twee uiterste traveeën worden gevormd door lichtjes achteruit springende aanbouwen. Elke travee heeft een sterke verticale accentuering over de hele hoogte. De gevel is opgetrokken uit Balegemse zandsteen en blauwe hardsteen voor de zeilen en hoofdgeledingen.

De onderste bouwlaag wordt ritmisch gemarkeerd door een afwisseling tussen gegroefde Dorische zuilen en vlakke pilasters met lijstkapitelen, die rusten op een gekorniste plint en die een hoofdgestel dragen met een fries van trigliefen en metopen en een geprofileerde en gekorniste kroonlijst. De monumentale deur wordt geflankeerd door rondboognissen met imposten en sluitsteen waarin de beelden van Sint-Petrus en Sint-Paulus. Deze beelden waren, evenals al het andere beeldhouwwerk aan de voorgevel, het werk van de beeldhouwersfamilie de Nole. Neergehaald tijdens de Franse overheersing, werden ze in 1820 vervangen door nieuwe beelden door J.B. van Hool. De twee onderste beelden dateren van 1868. In derde en zesde travee segmentboogvensters waaronder spiegels, en de zijdeur in de twee uiterste traveeën heeft een kruisvormige omlijsting, versierd met een cartouche en bekroond door een driehoekig fronton, waarboven een rechthoekig getralied bovenlicht.

De hoofdingang wordt gevormd door een rondboogvormig portaal met meerledige pilastervormige stijlen, imposten en sluitsteen; het houten boogveld is versierd met een stralende zon; reliëfs met twee trompetblazende engelen waarboven guirlandes in de zwikken; in de fries een gevelsteen met vergane inscriptie. Het portaal wordt bekroond door een gebogen fronton waarin een cartouche met het wapen van Antwerpen. De tweede bouwlaag herhaalt de benedenindeling, doch met Ionische kapitelen op zeilen en pilasters en grillige krulmotieven in de fries. De hoofdtravee draagt een monumentale cartouche met het wapen van Christus, dat gedragen wordt door engelen en omgeven is door vruchtentrossen. De cartouche, wellicht uitgevoerd naar tekeningen van Rubens, wordt ter hoogte van de fries bekroond door een gevleugelde kroon. In de twee "ritmische" zijtravee, rechthoekige nissen met vlakke bandomlijsting gecantonneerd door kleine vleugelstukken en gekroond door een gebroken, gebogen fronton met bloemenvaas. Deze nissen bevatten samen met de twee bovenste de beelden van de vier Evangelisten. De tweede en vijfde travee zijn voorzien van een balustrade waarboven een rechthoekig venster in kruisvormige bandomlijsting, met maskers in de bovengeleding en bekronend driehoekig fronton. In de twee aanbouwen telkens twee boven elkaar geplaatste vensters, waarvan het onderste een gebogen en gebroken druiplijst heeft met een schelp als sluitsteen, en het bovenste versierd is met guirlandes onderaan en aan de bovenkant met een gestrekte druiplijst. De bovenste bouwlaag verheft zich indrukwekkend boven de drie middentraveeën geflankeerd door brede monumentale voluten en bekroond door een breed driehoekig fronton. Zuilen en pilasters hebben hier Korinthische kapitelen, de fries is versierd met cartouches waartussen de modillons die het fronton schragen. Middenvenster gevat in een vlakke rechthoekige omlijsting met oren en geflankeerd door langwerpige vleugelstukken met onder de geprofileerde en gekorniste druiplijst een cartouche met inscriptie "brign". Boven de druiplijst houden engelenbeelden, zittend op twee door een guirlande verbonden voluten, een lauwerkrans vast boven het borstbeeld van Sint-Ignatius. Twee evangelisten in de zijtravee staan in een rondbogige nis afgesloten met een mijterboogvormige druiplijst. Twee zijvoluten versierd met rankwerk en gevleugelde engelen; gekornist fronton met siervazen op de hoeken en kruis op de top; in het timpaan een beeld van de Heilige Maagd met Kind onder baldakijn en aan weerszijden engelen die een drapering ophouden. De twee aanbouwen worden afgesloten met een open balustrade, waarachter een achtkantig koepeltorentje met rondboogvormige muuropeningen.

De achtergevel volgt een geknikte rooilijn en wordt gevormd door de drie traveeën brede aanzet van de toren en de vier traveeën brede buitenmuur van de sacristie. Laatstgenoemde telt twee bouwlagen onder schilddak met twee klimmende dakkapellen. Geprofileerde hardstenen plint en hooggeplaatste vensters, opgenomen in een steekboogvormige geblokte omlijsting met oren en met drieledige sluitsteen: gekorniste lekdrempels en druiplijsten over de hele gevelbreedte: een casement op elke borstwering. Bovenvensters opgevat als stenen kruiskozijnen in geblokte omlijsting met oren en sluitsteen. Een gekorniste en geprofileerde kroonlijst sluit de gevel af.

De 58 meter hoge toren bestaat uit vier duidelijk gescheiden geledingen. Brede basis met middentravee en centraal venster in geblokte omlijsting met driehoekig fronton. Beeldengroep door J.B. Van Hool uit 1834: twee engelen in aanbidding voor de kelk met hostie in een stralenkrans (Eucharistie). Erboven cartouche van het wapen van Christus (IHS) in een gebroken fronton, bekroond door een gevleugeld engelenhoofd door Andries de Nole de jonge uit de 17de eeuw; smeedijzeren lichtarm. Twee zijtraveeën van twee bouwlagen met rechthoekige vensters in geblokte omlijsting met oren, op benedenverdieping bekroond door een gebroken fronton, en op bovenverdieping door een rechte druiplijst waarboven postamenten met bolornament. De hele onderste torengeleding wordt afgesloten door een entablement met onversierde fries en met tandlijst op de middentravee. De tweede torengeleding met, aan de straatzijde, een balustrade waarvan de hoekpostamenten aan beide zijden gestut worden door voluten met siervazen op de uiteinden. Op deze postamenten rusten geringde Dorische zuilen die de eveneens geringde pilasters van de portiektravee - een per wand - flankeren. Zuilen en pilasters dragen een tweede hoofdgestel met fries van trigliefen en metopen aan weerszijden van een met guirlandes omringde ramskop. Nissen met driehoekige bekroning en met in de vermelde portiektravee het beeld van Christus met kruis en aan de zijkanten twee engelenbeelden. De derde torengeleding volgt dezelfde indeling als de tweede doch in de Ionische orde, en met rondbogige galmgaten met gekorniste waterlijst in de vier wanden. Op de fries van het derde hoofdgestel schragen aan elke torenkant vier consoles de uitspringende kroonlijst, die op de bovengeleding als basis dient voor een aan de vier zijden uitspringende balustrade met siervazen op de postamenten. Deze balustrade vormt de overgang naar de cilindrische lantaarntoren, waarvoor waarschijnlijk Rubens de plannen tekende, en die een van de mooiste voorbeelden vormt van de barokke torenbouw in Europa. Hij vertoont aan de vier zijden een Venetiaanse lichtopening, waartussen Korinthische pilasters geplaatst zijn; hoornblazende engelen in de zwikken. Daarboven een gekornist entablement met onversierde fries, dat als basis fungeert voor het koepelvormige dak met beurtelings driehoekige en gebogen dakkapellen. Boven deze koepel verheft zich nog een tweede koplantaarntje dat door middel van rondbogen is opengewerkt en waarop het voetstuk van het kruis rust.

Mobilair
Schilderkunst: H. van Baelen: Graflegging Christi en Verschijning aan Maria Magdalena, predella van hoogaltaar, eerste helft van de 17de eeuw; Taferelen uit leven van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-lgnatius, op marmerbekleding van abscissen van respectievelijk Onze-Lieve-Vrouwekapel en Sint-Ignatiuskapel, met landschappen door J. Brueghel, eerste kwart van de 17de eeuw. C. Schut: Besnijdenis, in Onze-Lieve-Vrouwekapel uit de 17de eeuw; Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart, in Onze-Lieve-Vrouwekapel, 17de eeuw; Episoden uit leven van Sint-Franciscus Xaverius, zijpanelen van altaarstuk in linker zijbeuk; Kroning van Onze-Lieve-Vrouw, altaarstuk hoogaltaar, 17de eeuw; Madonna met Kind in bloemenkrans, in Sint-Ignatiuskapel, met bloemenkrans door D. Zeghers, 17de eeuw. G. Zeghers: Kruisverheffing, altaarstuk hoogaltaar, 17de eeuw; Onze-Lieve-Vrouw verschijnt aan Sint-Franciscus Xaverius, altaarstuk; linker zijbeuk, 17de eeuw; Sint-Aloysius doet afstand van de troon, in kerkmuseum. J. Lievens: Onze-Lieve-Vrouw met Heilige Elisabeth, Sint-Jan en Zacharias, in Onze-Lieve-Vrouwekapel, 17de eeuw. H. Francken: zijpanelen van altaarstuk met marteldood van Sint-Crispinus en Sint-Crispinianus, 1589, in kerkmuseum. F. Francken II (toegeschreven aan): David in triomf gedragen, in kerkmuseum. C. Van Opstal: Geboorte, in Onze-Lieve-Vrouwekapel, laatste kwart van de 17de eeuw - eerste kwart van de 18de eeuw. G. Wappers: Onze-Lieve-Vrouw van de Carmel, altaarstuk hoogaltaar, 19de eeuw. J. Delin: Opdracht van Jezus in de tempel, in kerkmuseum, circa 1800.

Adresse/Adres/Adresses/Address: Hendrik Conscienceplein 2-6, 10 Antwerpen, Belgium Année de construction/Bouwjaar/Baujahr/Year of construction: 1621 Date d'arrêté/ Datum van het Besluit/ Datum der Unterschutzstellung/ Date of protection: 20-02-1939 Numéro de dossier/Dossiernummer/Dateinummer/File number: 4118 URL: [Web Link]

Visit Instructions:

 

Recent Visits/Logs:

There are no logs for this waymark yet.