Wie voor de gedenknaald bij Dokkumer Nieuwe zijlen staat, waant zich even in Egypte. Het gedenkteken in obeliskvorm doet met zijn blinkende gouden ballen bijna exotisch aan. Toch is de gedenknaald een oer-Fries monument, gebouwd in de 18e eeuw om de afsluiting van het Dokkumerdiep te gedenken.
De gouden ballen van het gedenkteken de gedenknaald blinken in de zon. Het uiterlijk van het zo’n vijf meter hoge bouwwerk uit 1729 is interessant; dat geldt ook voor de afsluiting van het Dokkumerdiep die het gedenkt. Al in 1584 zijn er plannen om de zeearm af te sluiten van wat dan nog de Lauwerszee is. Maar daar wil Dokkum niet aan omdat ze anders geen havenstad meer is. Het duurt zo’n 150 jaar vóór er weer te praten valt over de afsluiting. Pas als Dokkum zijn in 1596 verworven status als marinestad verliest aan Herlingen, en diep een meanderende stroom is geworden, is afsluiting een serieuze optie.
Tragisch genoeg valt het besluit om de zeearm voorgoed at te sluiten acht jaar na de Grote Kerstvloed van 1717. Zoals vaker in de geschiedenis bespoedigt een grote ramp besluiten die achteraf misschien toch beter eerder genomen hadden kunnen worden. Met de kennis van nu kunnen we vaststellen dat de Kerstvloed minder slachtoffers zou hebben geëist als de overdijking er eerder was geweest. In ieder geval in Friesland waar de stormvloed in de nacht na kerstavond 150 dodelijke slachtoffers maakt.
De overdijking bestaat uit twee onderdelen. Onder leiding van de Leeuwarder architect Claas Balk verrijst een complex van sluizen die schepen doorlaten en water spuien in de Lauwerszee. Het sluizencomplex is bovendien onderdeel van een twee kilometer lange afsluitdijk. Die dijk maakt 24 kilometer aan zeedijken aan weerzijden van het Dokkumerdiep overbodig, zodat de afsluiting ook kostentechnisch een succes is. Maar wat de afsluiting pas écht bijzonder maakt, is het revolutionaire ontwerp ervan. Hier brengt bouwkundige Willem Loré namelijk zijn idee van een glooiende dijkhelling in de praktijk. Door de dijken breder te maken en vooral door ze een flauwere glooiing te geven, wordt de kracht van de golven op de dijk uitgeput, zo heeft Loré bedacht. Dijken kunnen zo lager worden én sterker. Paalwerk plaatsen aan de buitenkant van de dijken is sindsdien ook overbodig. En ook dat scheelt geld.
Sinds het afsluiten van de Lauwerzee in 1969 is de dijk van Loré een slaperdijk. Een van de sluizen voert nog wel water af. Nu naar het Lauwersmeer dat als tussenboezem fungeert voor afwatering op de Waddenzee. Wat blijft is de Naald. De trotse icoon siert – hoewel al vele malen verplaatst - al bijna drie eeuwen het Friese landschap. Met zijn vorm en zijn verhalen. Opvallend genoeg rept het monument niet over de fatale kerts van 1717 die de aanleiding was tot afsluiting. En Loré’s dijk mag dan revolutionair zijn, zijn naam staat niet op het monument. Dat is vreemd, want Balk’s naam staat er wel en Loré was als docent aan de Universiteit van Franeker toch zeker ook een man van aanzien. (
visit link)
de restauratie (
visit link)
------------------------
Anyone standing in front of the memorial post at Dokkumer Nieuwe zijlen imagines himself in Egypt for a moment. With its gleaming golden balls, the obelisk-shaped memorial is almost exotic. Yet the memorial pole is an archetypal Frisian monument, built in the 18th century to commemorate the closure of the Dokkumerdiep canal.
The golden balls of the memorial the memorial needle gleam in the sun. The appearance of the some five-metre-high structure from 1729 is interesting; so is the closure of the Dokkumerdiep that it commemorates. As early as 1584, there were plans to close off the estuary from what was then the Lauwerszee. But Dokkum did not want this to happen because otherwise it would no longer be a port city. It took some 150 years before the closure could be discussed again. Only when Dokkum loses its status as a maritime town acquired in 1596 to Herlingen, and deep has become a meandering stream, is closure a serious option.
Tragically, the decision to close the estuary for good falls eight years after the Great Christmas Flood of 1717. As is often the case in history, a major disaster precipitates decisions that in hindsight might have been better taken earlier. With today's knowledge, we can conclude that the Christmas flood would have claimed fewer victims if the flood defences had been in place earlier. At least in Friesland where the storm surge killed 150 people on the night after Christmas Eve.
The overdike consisted of two parts. Under the direction of the Leeuwarden architect Claas Balk, a complex of sluices was built to allow ships to pass through and drain water into the Lauwerszee. The lock complex is also part of a two-kilometre-long afsluitdijk. This dyke makes 24 kilometres of sea dykes on both sides of the Dokkumerdiep redundant, making the closure a success in terms of costs too. But what makes the closure really special is its revolutionary design. Architect Willem Loré put his idea of a sloping dike slope into practice here. By making the dikes wider and especially by giving them a more gentle slope, the force of the waves on the dike is exhausted, Loré thought. Dykes can thus become lower and stronger. Installing piling on the outside of the dykes has also become unnecessary since then. And that too saves money.
Since the Lauwerzee was closed off in 1969, Loré's dike has been a weak dike. One of the locks does still drain water. Now to the Lauwersmeer, which acts as an intermediate basin for drainage to the Wadden Sea. What remains is the Needle. The proud icon - although moved many times - has graced the Frisian landscape for almost three centuries. With its form and its stories. Remarkably, the monument makes no mention of the fatal Christmas of 1717 that prompted the closure. And Loré's dyke may be revolutionary, but his name is not on the monument. This is strange, because Balk's name is there and surely, as a lecturer at the University of Franeker, Loré was also a man of distinction. (
visit link)
the restoration (
visit link)
Translated with www.DeepL.com/Translator (free version)