Inleiding.
Aan de westzijde van de zogeheten 'Kleine Markt', op de kruising van enkele wegen, werd in 1890 de Neo-Gotische NEDERLANDSE HERVORMDE KERK gebouwd op de plaats waar in 1809 het eerste protestantse kerkgebouw was verrezen. Aannemer was Van der Struyk uit Oisterwijk. Het gebouw, dat in 1969 werd overgedragen aan de gemeente Valkenswaard en de functie van trouwzaal kreeg, staat sinds 1973 bekend onder de naam 'Weerderhuis".
Beschrijving.
Bakstenen kruiskerk met lager koor en ingangspartij onder zadeldaken gedekt met lei in Maasdekking. In alle gevels zijn op regelmatige afstand speklagen van gele verblendsteen aangebracht. De tuitgevels zijn alle voorzien van uitgemetselde schouders en afgedekt met ezelsruggen van daktegels. Uitgezonderd de voorgevel zijn alle gevels voorzien van een bakstenen waterlijst. De zadeldaken zijn voorzien van bakgoten op uitgemetselde geprofileerde lijsten waarin onder andere een muizetand. Alle venster- en deuropeningen zijn voorzien van afgeschuinde dagkanten. Vensters en lichten hebben allen een geometrische glas-in-lood-vulling, in de voorgevel voorzien van gekleurd glas. De vensters hebben hardstenen dorpels.
De lagere ingangspartij aan de westzijde heeft een hardstenen trap die leidt naar een opgeklampte vleugeldeur met gesmede gehengen, klopper en slotplaat onder een door een getoogde strek gedragen korfboog. Daarboven een rondbogig drielichtvenster met hardstenen dorpel waarboven drie rondvensters. De deur en het drielichtvenster bevinden zich in een over de gehele hoogte van de gevel aangebrachte rondbogige nis. In de toppen van de ingangspartij en de kruisarm respectievelijk een aan de bovenzijde getrapt licht en een rondbogig licht. Aan de noordzijde, in de hoek van de kruisarmen een uitgemetselde trapkoker onder koepeldak bedekt met zink. In de trapkoker twee aan de bovenzijde getrapte lichten. Aan de zuidzijde van deze en aan beide zijden van de oostelijke kruisarm een rondboogvenster.
In de gevels van de kruisarmen aan noord- en zuidzijde een rondbogig drielichtvenster met boven in de top een getrapt licht.
In de top van de oostelijke kruisarm een blind rondboogvenster.
Het lagere koor heeft in de gevel een rondbogig tweelichtvenster waarboven een rondvenster, het geheel in een rondbogige nis. Boven deze nis een aan de bovenzijde getrapt licht. In de zuidgevel van het koor een opgeklampte deur met gehengen waarvoor een lage bakstenen trap.
Op de kruising een opengewerkte houten dakruiter op achthoekige plattegrond met laag ingesnoerde spits op geprofileerde klossen met lei in Maasdekking. Op de top van de spits een smeedijzeren ster.
In de voorgevel, boven de deur een gevelsteen: 'DE EERSTE STEEN VAN DIT KERKGEBOUW / IS GELEGD DEN 13 JULI 1890 DOOR DEN / WEL EDELEN HEER G.W. BOOT HZN / KERKVOOGD DER HERVORMDE GEMEENTE / TE VALKENSWAARD E.N.
In het geheel gepleisterde interieur zijn de ingangspartij en het koor door muren van de kruiskerk gescheiden. In de muur naar de ingangspartij een opgeklampte, getoogde vleugeldeur met hardstenen dorpel. Boven de ingangspartij een balkon met planken vloer, via een open, gedeeltelijk in de trapkoker opgenomen hardstenen trap bereikbaar. Het onderste gedeelte van de trap is voorzien van een smeedijzeren leuning. Het balkon is van de kerk gescheiden door een muur met rondboog waaronder een smeedijzeren balustrade. In de muur naar het koor een opgeklampte deur onder gemetselde rondboog met hardstenen geboorte- en sluitsteen en dorpel.
Over de gehele muur een halfronde waterlijst. In de viering een graatgewelf op een geprofileerde waterlijst. In de kruisarmen en koor tongewelven. In de ingangspartij een vlakke zoldering. Onder de vensters een afzaat. Op de vier hoeken van de viering colonetten met hardstenen basement en kapiteel. De vloer bestaat uit hardstenen plavuizen. In het kerkgebouw zijn nog vier oorspronkelijke eikenhouten kerkbanken aanwezig.
Waardering.
De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het protestantisme in het zuiden en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de hervormde dorpskerk. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de voor een hervormde kerk vrij uitzonderlijke stijl en de detaillering. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering in oppositie tot de katholieke kerk, verbonden met de ontwikkeling van de nederzetting. Het is gaaf bewaard gebleven en als neogotische hervormde kerk relatief zeldzaam.:
(
visit link)
Eng
Introduction.
On the west side of the so-called 'Kleine Markt', at the intersection of several roads, the Neo-Gothic DUTCH REFORMED CHURCH was built in 1890 on the site where the first Protestant church building had been erected in 1809. The contractor was Van der Struyk from Oisterwijk. The building, which was handed over to the municipality of Valkenswaard in 1969 and given the function of a wedding hall, has been known since 1973 as 'Weeerderhuis'.
Description.
Brick cruciform church with lower choir and entrance under saddle roofs covered with slate in Meuse cover. In all the facades, layers of yellow cladding brick have been applied at regular intervals. The spouted gables are all provided with masonry shoulders and covered with donkey backs of roof tiles. With the exception of the front facade, all facades have a brick water list. The gable roofs have box gutters on masonry profiled frames which include a mouse tooth. All windows and doors have chamfered reveals. Windows and lights all have a geometric stained glass filling, with colored glass in the front. The windows have stone sills.
The lower entrance on the west side has a stone staircase that leads to a clinging wing door with forged hinges, knocker and lock plate under a basket arch supported by an arched elongation. Above it a round-arched three-light window with a stone sill, above which three round windows. The door and the three-light window are located in a round-arched niche over the entire height of the facade. In the tops of the entrance and the cross arm respectively a stepped light and a round-arched light. On the north side, in the corner of the cross arms, a masonry stairwell under a domed roof covered with zinc. Two lights stepped at the top in the stairwell. On the south side of this and on both sides of the eastern cross arm a round-arched window.
In the gables of the cross arms on the north and south sides a round-arched three-light window with a stepped light at the top.
In the top of the eastern cross arm a blind round-arched window.
The lower choir has a round-arched two-light window in the facade, above which a round window, the whole in a round-arched niche. Above this niche is a stepped light at the top. In the south facade of the choir a door with hinges and a low brick staircase.
At the intersection an openwork wooden roof ridge on an octagonal plan with a low constricted spire on profiled blocks with slate in Maas cover. At the top of the spire a wrought iron star.
In the front, above the door, a gable stone: 'THE FIRST STONE OF THIS CHURCH BUILDING / HAS BEEN LAYED DEN 13 JULY 1890 BY DEN / WEL EDELEN HER G.W. BOAT HZN / CHURCH VOGD OF THE REFORMED MUNICIPALITY / TE VALKENSWAARD E.N.
In the entirely plastered interior, the entrance and the choir are separated from the cruciform church by walls. In the wall to the entrance is a clamped, arched wing door with a stone sill. Above the entrance a balcony with a wooden floor, accessible via an open hard stone staircase, partly incorporated into the stairwell. The lower part of the stairs has a wrought iron railing. The balcony is separated from the church by a wall with a round arch under which a wrought iron balustrade. In the wall to the choir a door that is clamped under a masonry round arch with stone birthstone and keystone and sill.
A semicircular water list over the entire wall. In the celebration a ridge vault on a profiled water list. In the cross arms and choir barrel vaults. In the entrance area a flat ceiling. Beneath the windows is an outlet. At the four corners of the crossing colonettes with stone base and capital. The floor consists of hard stone tiles. There are still four original oak pews in the church building.
Valuation.
The church is in the public interest. The building has cultural-historical importance as a special expression of the development of Protestantism in the south and is also important as an example of the typological development of the reformed village church. The building has architectural-historical importance due to its rather exceptional style and detailing for a reformed church. It has ensemble values ??due to its special location in opposition to the Catholic Church, associated with the development of the settlement. It is intact and relatively rare as a neo-Gothic reformed church.:
(
visit link)