Historie van de ENKA-schoorstenen
Door veranderende productieprocessen in de jaren 60 en 70 werden veel leegkomende fabrieken en de daarbij behorende schoorstenen gesloopt. Op het terrein van de ENKA, een voormalige kunstzijdefabriek in Ede staan nog altijd twee fabrieksschoorstenen: de ketelschoorsteen uit 1920 en de spinnerijschoorsteen uit 1927. Bij de werknemers stonden ze bekend als de dunne en de dikke. De spinnerijschoorsteen is de hoogste gemetselde schoorsteen in Nederland.
De spinnerijschoorsteen is gebouwd voor de afvoer van de spingassen. Over de daken en langs de gevels van de spinnerij en blekerij liepen grote buizen, die de spingassen transporteerden naar de schoorsteen. Oorspronkelijk was er geen afzuiging waardoor de spinners de hele dag werden blootgesteld aan de spingassen. Men kreeg met name uiterst pijnlijke (spin)ogen wat kon leidden tot tijdelijke blindheid. Pas met de komst van afzuiginginstallaties en de afdichtingen van de spinmachines namen deze problemen af.
In mei 1940 zouden de schoorstenen neergehaald worden omdat ze het Duitse leger een te duidelijk baken zouden bieden. Wegens de snelle Duitse inval op deze eerste oorlogsdag werden alle Nederlandse soldaten weggeroepen en kon het werk niet voltooid worden. Aan het eind van de oorlog waren de schoorstenen een baken voor de geallieerden. Ditmaal wilde de Duitsers de schoorstenen opblazen maar dat is om onbekende redenen niet gebeurd.
Herbestemming van de schoorstenen
Sinds 2003 wordt het ENKA-complex in Ede herontwikkeld tot een gebied voor wonen, leven en werken. Er worden 1250 tot 1300 woningen gebouwd en de diverse rijksmonumenten worden in het gebied ingepast. BOEi heeft de Westhal herbestemd tot fietsexperience-center en het Kantinegebouw tot school. Ook vindt er onderzoek plaats naar de herbestemming van het Poortgebouw tot kantoorgebouw.
De spinnerijschoorsteen is gerestaureerd in de tweede helft van 2020. De restauratie is mede mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij en de Provincie Gelderland
(
visit link)
Eng
History of the ENKA chimneys
Due to changing production processes in the 1960s and 1970s, many empty factories and the associated chimneys were demolished. On the site of the ENKA, a former artificial silk factory in Ede, there are still two factory chimneys: the boiler chimney from 1920 and the spinning mill chimney from 1927. They were known to the employees as the thin and the thick. The spinning chimney is the highest masonry chimney in the Netherlands.
The spinning chimney is built for the discharge of the spinning gases. Large pipes ran over the roofs and along the facades of the spinning mill and bleaching plant, which transported the spinning gases to the chimney. Originally, there was no extraction, leaving the spinners exposed to the spin gases all day long. In particular, people got extremely painful (spider) eyes, which could lead to temporary blindness. Only with the advent of extraction systems and the seals of the spinning machines did these problems diminish.
In May 1940, the chimneys were to be pulled down because they would offer the German army too clear a beacon. Due to the rapid German invasion on this first day of the war, all Dutch soldiers were called away and the work could not be completed. At the end of the war, the chimneys were a beacon for the Allies. This time the Germans wanted to blow up the chimneys, but for unknown reasons this did not happen.
Repurposing the chimneys
Since 2003, the ENKA complex in Ede has been redeveloped into an area for living, working and living. 1250 to 1300 homes will be built and the various national monuments will be integrated into the area. BOEi has repurposed the Westhal into a bicycle experience center and the Kantinegebouw into a school. Research is also being carried out into the conversion of the Poortgebouw into an office building.
The spinning chimney was restored in the second half of 2020. The restoration was made possible in part by the VriendenLoterij and the Province of Gelderland.