"De Cenakelkerk te Heilig Landstichting werd gebouwd tussen 1913 en 1915 als parochie- en bedevaartskerk. De kerk is uniek in de Nederlandse kerkarchitectuur. Door de vormgeving en de detaillering die geënt zijn op de vroegchristelijke bouwkunst en Arabische stijlen wordt de kerk en de andere gebouwen van het Rijksmonument Heilig Land Stichting gezien als een uniek voorbeeld van oriëntalisme in Nederland.
De kerk is ontworpen door Jan Stuyt en de decoraties zijn van de hand van Piet Gerrits. In 1903 bezocht het duo het Heilige Land om inspiratie op te doen voor het ontwerp. Jos Margry, Jan Wiebenga en Jules Bilmeyer werkten ook mee aan het ontwerp en de bouw. In december 2010 werd een ingrijpende restauratie voltooid. Op zondag 27 februari 2011, een eeuw na de datering van de stichtingsakte, vond in de kerk een viering plaats ter gelegenheid van de afsluiting van de restauratie.
De voorgeschiedenis
De bouw van de kerk was een aanzet tot een groots bedevaartsoord waar het leven van Jezus uitgebeeld zou worden, tegenwoordig het gebied van de Cenakelkerk, de begraafplaats en Museumpark Orientalis. Om de financiering door het Bisdom 's-Hertogenbosch te bewerkstelligen werd de zaal van het Laatste Avondmaal ingericht als parochiekerk. Hoewel de kerk de naam cenakel (eetzaal , namelijk van het Laatste Avondmaal) draagt, is de kerk om financiële redenen gewijd aan de Heilige Antonius. Een Rotterdamse handelaar die zeer toegewijd was aan deze heilige besteedde veel geld aan kerken toegewijd aan Sint Antonius.
De bouw
Op 30 mei 1913 werd in het Groesbeekse gebied De Meerwijk de eerste steen gelegd door Waalwijkse priester Arnold Suys.
Jan Wiebenga berekende de betonnen constructie voor het koepelgewelf. Het behoort met het dak van de Wiebengahal van Société Céramique in Maastricht tot de eerste schaaldaken in Nederland. De constructie van het betondak is slechts 10 centimeter dik, wat voor de jaren 10 zeer gewaagd was.
Monstrans in de Cenakelkerk
De kerk is opvallend wit gepleisterd en heeft twee Byzantijnse torens. De muren aan de binnenzijde daarentegen zijn door Piet Gerrits kleurrijk beschilderd met afbeeldingen van met name gebeurtenissen van de Handelingen van de apostelen, Stefanus en Paulus, waaronder de bekering van Saulus tot christen. Het interieur heeft veel byzantijnse trekken, zoals het mozaïek in de apsis. Ook een aantal andere muren is opgeluisterd met mozaïeken, zoals de Ontslapenis van de Moeder Gods, maar door geldgebrek is dit aantal beperkt. In de halfronde apsis wordt middels een voornamelijk goudkleurig mozaïek een aantal palmen en engelen uitgebeeld. Voor het altaar staat een menora-vormige kandelaar, boven het altaar hangt een houten baldakijn en achter het altaar bevindt zich een klein orgel.
De kapel met het tabernakel is vanaf het priesterkoor te bereiken middels een kleine doorgang. Ook is deze te bereiken via een trap aan de linkerzijde van het priesterkoor. Het tabernakel heeft twee grote engelen die het lijken te beschermen met aan de achterzijde een afbeelding van Maria. De doopkapel met doopvont bevindt zich ook aan de linkerzijde, vooraan in de kerk met een schildering van Jezus, gedoopt door Johannes de Doper. Het oksaal is opgesierd met een uit 1921 stammend mozaïek van het Laatste Avondmaal.
De schilderingen en mozaïeken onder de grote koepel, het gedeelte waar de kerkgangers zitting nemen, is catechetisch van aard, terwijl het priesterkoor volgens Byzantijnse kenmerken is versierd. De hele kerk kent rondom glas-in-loodramen waaronder drie ramen uit 1982 van de hand van Gerard Mathot.
Piet Gerrits ontwierp speciaal voor deze kerk een monstrans. In de monstrans zijn twaalf kleine steentjes gezet met de namen van de toenmalige elf Nederlandse provincies en de toenmalige kolonie Nederlands-Indië.
Gedurende de zomermaanden worden in de Cenakelkerk rondleidingen gegeven.
Klokken
De kerk had oorspronkelijk vier luidklokken, de parochieklok Antonius, de pelgrimsklok Jacobus, de Angelusklok Maria en de feestklok Paulus, waarbij de toonhoogtes werden gebaseerd op Edvard Griegs Morgenstimmung. Deze hingen vanaf 1929 in de torens. Drie jaar later volgde de grootste klok, genaamd Margaretha-Maria Alacoque, vernoemd naar de vormgeefster van de devotie aan het Heilig Hart. Deze 1800 kilo zware klok was bedoeld voor de nabijgelegen, nog te bouwen Heilig Hartbasiliek. Reeds in 1936 verhuisde deze klok naar een tijdelijke toren bij de aanbouw van de basiliek. De basiliek werd door geldgebrek niet verder gebouwd dan het atrium en het voorportaal.
Nadat in 1942 de inname van bronzen klokken begon op bevel van de Duitsers, probeerde men de klokken te behouden. Ook de maker van de klokken, Koninklijke Eijsbouts, probeerde de bezetter te overtuigen van muzikale en ambachtelijke bijzonderheden. Het mocht niet baten. Na de oorlog moesten de vijf klokken opnieuw gemaakt worden en werden in 1949 op hun plaats gehangen; dat wil zeggen de vier kleinere klokken gingen naar de Cenakelkerk en de Margaretha-Maria Alacoque werd tot 1970 ter aankondiging van rondleidingen door het park gebruikt. De klok bleek nadien te zwaar van toon en zweeg vanaf 1976, totdat hij vanaf 2004 een plaats kreeg op de nabijgelegen begraafplaats om ter begeleiding een overledene de laatste eer te bewijzen."
(
visit link)
Eng
"The Cenakelkerk in Heilig Landstichting was built between 1913 and 1915 as a parish and pilgrimage church. The church is unique in Dutch church architecture. The design and detailing, which are based on early Christian architecture and Arabic styles, make the church and the other buildings of the National Monument of the Holy Land Foundation is seen as a unique example of orientalism in the Netherlands.
The church was designed by Jan Stuyt and the decorations are by Piet Gerrits. In 1903, the duo visited the Holy Land to gain inspiration for the design. Jos Margry, Jan Wiebenga and Jules Bilmeyer also contributed to the design and construction. A major restoration was completed in December 2010. On Sunday, February 27, 2011, a century after the date of the foundation deed, a celebration took place in the church to mark the conclusion of the restoration.
The history
The construction of the church was the start of a grand pilgrimage site where the life of Jesus would be depicted, today the area of ??the Cenakelkerk, the cemetery and Museumpark Orientalis. In order to secure funding from the Diocese of 's-Hertogenbosch, the room of the Last Supper was converted into a parish church. Although the church bears the name Cenacle (refectory, namely of the Last Supper), the church is dedicated to Saint Anthony for financial reasons. A Rotterdam merchant who was very devoted to this saint spent a lot of money on churches dedicated to Saint Anthony.
Construction
On May 30, 1913, the first stone was laid in the Groesbeek area of ??De Meerwijk by Waalwijk priest Arnold Suys.
Jan Wiebenga calculated the concrete structure for the dome vault. With the roof of the Wiebengahal of Société Céramique in Maastricht, it is one of the first shell roofs in the Netherlands. The construction of the concrete roof is only 10 centimeters thick, which was very daring for the 1910s.
Monstrance in the Cenacle Church
The church is plastered in striking white and has two Byzantine towers. The walls on the inside, on the other hand, have been colorfully painted by Piet Gerrits with images of, in particular, events from the Acts of the Apostles, Stephen and Paul, including Saul's conversion to Christianity. The interior has many Byzantine features, such as the mosaic in the apse. A number of other walls are also adorned with mosaics, such as the Dormition of the Mother of God, but due to a lack of money this number is limited. In the semicircular apse, a number of palms and angels are depicted by means of a mainly gold-coloured mosaic. In front of the altar is a menorah-shaped candlestick, above the altar is a wooden canopy and behind the altar is a small organ.
The chapel with the tabernacle can be reached from the sanctuary through a small passage. It can also be reached via a staircase on the left side of the choir. The tabernacle has two large angels that seem to protect it with a picture of Mary on the back. The baptistery with baptismal font is also on the left, in the front of the church with a painting of Jesus being baptized by John the Baptist. The loft is decorated with a mosaic of the Last Supper dating from 1921.
The paintings and mosaics under the large dome, the part where the churchgoers sit, are catechetical in nature, while the sanctuary is decorated according to Byzantine characteristics. The whole church has stained glass windows all around, including three windows from 1982 by Gerard Mathot.
Piet Gerrits designed a monstrance especially for this church. Twelve small stones have been set in the monstrance with the names of the then eleven Dutch provinces and the then colony of the Dutch East Indies.
Guided tours are given in the Cenakel Church during the summer months.
Clocks
The church originally had four loud bells, the parish bell Antonius, the pilgrim's bell Jacobus, the Angelus bell Maria and the festive bell Paulus, the pitches of which were based on Edvard Grieg's Morgenstimmung. These hung in the towers from 1929. Three years later, the largest bell followed, named Margaretha-Maria Alacoque, named after the designer of the devotion to the Sacred Heart. This 1800 kilo heavy bell was intended for the nearby Basilica of the Sacred Heart, yet to be built. As early as 1936, this clock was moved to a temporary tower during the construction of the basilica. Due to a lack of money, the basilica was not built beyond the atrium and the vestibule.
After the confiscation of bronze bells started in 1942 by order of the Germans, attempts were made to preserve the bells. The maker of the clocks, Koninklijke Eijsbouts, also tried to convince the occupier of musical and traditional details. It did not help. After the war, the five bells had to be remade and were hung in place in 1949."
(
visit link)