"Waar de polder bij Beek op tijden te maken had en heeft met het wassende water van de Waal, heeft het hogerop gelegen dorp zelf van doen met het stromende water dat zijn oorsprong vindt in de stuwwal. De bewoners en bedrijven hebben in de loop der tijd altijd gebruikgemaakt van deze kracht van het water. En nog, met het project Water Werkt.
Tien bronnen storten hun water over de omgeving uit, beschrijft F. Hoogeveen in zijn rapportage ‘Beekherstel Beek Ubbergen‘ in 2010. Het zijn het Heiligbronnetje, de Beekstroom, de Hondsbeek, de Oorsprong, Kalorama, de Elzenbeek, de Wasserij, de Elandsbeek, Wijlerberg-kwelmuur en de Filosofenbeek. Grootleveranciers van water zijn met name de Filosofenbeek met 11 kubieke meter per uur, en koploper de Elzenbeek die met bijna 22 kuub per uur in 113 uur -binnen vijf dagen- een twee meter diep Olympisch wedstrijdbad van 50 bij 25 meter compleet kan vullen.
Geen wonder dat wasserijen zich dankzij het heldere bronwater in vroeger jaren prima thuis voelden in Beek, met name aan de Waterstraat. Veel mensen hadden er een inkomen aan. Het wasgoed kwam voornamelijk uit Nijmegen. Rond de Middeleeuwen brachten welvarende burgers hun wasgoed namelijk naar washuizen. Beek is van de 19de tot ver in de 20ste eeuw een dorp van wasserijen geweest voor de rijke burgerij van Nijmegen. Hiervan getuigen nog de witte wasboerderijtjes en enkele spoelputten.
Veel vrouwen wasten, weet Museum Vekemans in Boxtel dat in wassen en strijken is gespecialiseerd, één keer per maand drie dagen achter elkaar. “Dit zware werk gebeurde allemaal met de hand.” Het was dan ook een van de meest arbeidsintensieve huishoudelijke taken, dat wassen. Wasvrouwen wasten linnengoed met zeep aan de rand van een beek of rivier, of in een fontein of wasplaats. Ze wreven het doek op stenen of houten planken en voegden zo nodig zand toe om vlekken en aangekoekt vuil te verwijderen. Daarna zouden ze het draaien, voordat ze er met een houten klopper op sloegen, om zoveel mogelijk water te verwijderen.
Het romantische beeld dat nu in het Beekse parkje te zien is, maskeert nogal de zware inspanningen die wasvrouwen zich destijds moesten getroosten tegen weinig loon.
Maandag wasdag, ode aan de wasvrouw
Zij stopt de vuile week in ‘t sop
schrobt de hemden zonder mouwen
spoelt de streken van de dagen
met groene zeep, rode knokkels
wringt ze leed uit kussenslopen
zakdoeken huilen op haar schouder
liefs laat ze van lakens bleken
De dagen hangen aan hun eindjes
gisteren wappert aan knijpers in de wind
dapper wast de wasvrouw alles wat was
al weet ze: morgen weer van voren af aan
Wat later op haar wasboord belandt
ziet ze dan wel, duwt nog een etmaal door
de mangel, ook die plooit zich naar haar hand
ze strijkt de kreukels glad, legt de dagen
op een schone stapel in de kast
(Gedicht van Matje Meijers uit Boxtel)
"De VVV Beek-Ubbergen die in 1982 zeventig jaar bestond, heeft in 1984 een bijzonder cadeau aangeboden aan de Beekse gemeenschap: Het Wasvrouwtje aan de Rijksstraatweg, pal tegenover het vroegere gemeentehuis. Ze zit op haar knieën aan het water, en wast. Het bronzen beeld is ontworpen door de uit Beek afkomstige Jan Schoenmakers. Hij was het derde kind van onderwijzersechtpaar Anton Schoenmakers en Henrica Gaikhorst.
Jan was artistiek begaafd en heeft dat altijd laten zien door eigen werk als schilder en beeldhouwer. Aan de Rijksstraatweg had hij een atelier; later huurde hij een deel van een oude villa op de Hanenberg. Hij maakte muurschilderingen voor de plaatselijke horecabedrijven, maar ook van scholen en bedrijven in de omgeving kreeg hij opdrachten. Vaak werkte hij voor zijn plastieken met betonijzer. Het meeste werk bestond echter uit schilderijen van landschappen uit de streek, die werden afgenomen door kunsthandel Teunissen-Donders in Nijmegen."
(
visit link)
Eng
"Where the polder at Beek at times had to do with the rising water of the Waal, the higher village itself has to do with the flowing water that originated in the moraine. time has always used this power of the water And yet, with the Water Works project.
Ten sources pour their water over the area, elaborated by F. Hoogeveen in his report 'Beek recovery Beek Ubbergen' in 2010. They are the Heiligbronnetje, the Beekstroom, the Hondsbeek, the Origin, Kalorama, the Elzenbeek, the Wasserij, the Elandsbeek, Wijlerberg seepage wall and the Filosofenbeek. The Filosofenbeek in particular with 11 cubic meters per hour is particularly impressive, and the frontrunner Elzenbeek, which can fill a two-meter deep Olympic competition pool of 50 by 25 meters in 113 hours in 113 hours – within five days – with almost 22 cubic meters per hour.
No wonder that the clear spring water used to be well-known at home in Beek, especially on the Waterstraat. Many people had an income. The laundry mainly comes from Nijmegen. Around the Middle Ages, wonderfully prosperous citizens sent their laundry to wash houses. Beek was a village from the 19th to well into the 20th century for the wealthy bourgeoisie of Nijmegen. The white laundry farms and some washing wells still testify to this.
Many women wash, Museum Vekemans in Boxtel knows that it specializes in washing and ironing, once a month for three days in a row. “This heavy work was all done by hand.” It was then one of the most labour-intensive tasks, that of washing. Washerwomen washed linen with soap at the edge of a stream or river, or in a fountain or laundry room. They rubbed it on stones from wooden planks and if necessary sanded it to remove stains and encrusted dirt. For starters, before they started to remove with a beater on it, to remove as much as possible.
The romantic image that can now be seen in the Beekse park rather masks the strenuous efforts that washerwomen had to make at the time for little pay.
Monday laundry day, ode to the washerwoman
She puts the dirty week in the juice
scrubs the sleeveless shirts
washes the pranks of the days
with green soap, red knuckles
she wrings sorrow out of pillowcases
handkerchiefs cry on her shoulder
love let them bleach from sheets
The days are at their ends
waving on clothespins in the wind yesterday
brave the washerwoman washes all that was
though she knows: tomorrow again from the beginning
A little later ends up on her washboard
see them then, push on for another 24 hours
the mangle, it also bends to her hand
she gladly irons the creases, lays the days
in a clean pile in the closet
(Poem by Matje Meijers from Boxtel)
"The Beek-Ubbergen Tourist Office, which celebrated its 70th anniversary in 1982, has presented a special gift voucher to the Bese community: Het Wastje on Rijksstraatweg, directly opposite the former town hall. It sits on its borders on the water, and washes. statue was designed by Jan Schoenmakers from Beek. He was the third child of teacher couple Anton Schoenmakers and Henrica Gaikhorst.
Jan was artistically gifted and has always shown this through his own work as a painter and sculptor. He had a studio on Rijksstraatweg; later he rented part of an old villa on the Hanenberg. He made murals for the placement of catering companies, but he also received commissions from schools and companies in the area. He often worked with reinforcing bars for his plastics. Most of the work, however, consisted of paintings of landscapes from the region, which were acquired by art dealer Teunissen-Donders in Nijmegen."
(
visit link)