"Het Nederlands Steendrukmuseum in de plaats Valkenswaard in de provincie Noord-Brabant toont de uitvinding, de techniek, de uitingen en het maatschappelijk belang van het in 1798 door Alois Senefelder uitgevonden steendruk- of lithografie-vlakdrukprocedé. De in het museum opgestelde steendrukpersen, waaronder een exacte replica van de stangenpers van Senefelder en enkele steendruksnelpersen, zijn alle bedrijfsklaar. De handpersen en steendruksnelpersen (respectievelijk uit 1901 en 1926) in zowel het museum als in het in september 2014 geopende 'Museumatelier Senefelder' worden regelmatig gebruikt."
(
visit link)
"De lithografie is tussen 1794 en 1798 ontwikkeld door Alois Senefelder. Hij zocht een manier om zijn geschreven toneelstukjes te kunnen vermenigvuldigen. Het eerste commerciële succes behaalde hij eind 18e eeuw met het uitgeven van bladmuziek. Na allerlei experimenten ontdekte hij bij toeval dat Solnhofener kalksteen uitstekend als beeld- en tekstdrager kon functioneren. Het toeval wil dat hij woonachtig was in Beieren, Zuid-Duitsland, waar deze 'zuivere' kalksteen volop beschikbaar is. Tegenwoordig wordt er ook gebruikgemaakt van aluminium en kunststof platen.
Vanaf 1837 maakte een ingewikkelder procedé meerkleurendrukken mogelijk, waarmee de chromolithografie was geboren. In de jaren daarna ontstond in Europa en elders een markt voor betaalbare 'kijkboeken' met kleurenprenten.[1]
Techniek
Litho uit een kinderboek, 1883
Lithografie is mogelijk doordat vet en water elkaar afstoten. Een geschikte kalksteen wordt voorzien van een beeld (tekening). Dan wordt de tekening met behulp van Arabische gom gefixeerd ofwel vastgelegd (zie drukinkt). De gom maakt het deel van de steen waar niet op getekend is, ontvankelijker voor water. Tevens kan aan de gom een zuur worden toegevoegd. Alleen delen van de steen waar niet getekend is, worden aangetast door het zuur. Door deze gedeeltelijke aantasting kan er hoogteverschil ontstaan.
Grote oplagen bleken lange tijd niet mogelijk wanneer er alleen werd vertrouwd op de afstotende eigenschappen van vet en water. Wanneer de lithografie zo wordt toegepast, is het te herkennen aan een product met een erg korrelig eindresultaat. Lithografie in de handen van een kunstenaar/meesterdrukker kan daarentegen zeer gedetailleerde nuances tonen. Met name monochrome lithografieën verraden of de lithografie kunstambachtelijk is toegepast. De overgangen tussen met name grijstonen kunnen dan fluweelzacht zijn. Het papier komt in direct contact met de steen, daarom dient het beeld op de steen in spiegelbeeld te worden aangebracht.
Lithografie is de voorloper van de offsetdruk. Men ontdekte dat de steen aan een doek van rubber de inkt veel beter overdroeg dan direct aan het papier. Vervolgens bleek dat het papier ook meer kleur opneemt van een rubberdoek. Naast een betere afdruk, was het een ander groot voordeel dat de druk op de steen veel lager kon zijn, wat de kans op breuk van de steen en schade aan de pers aanzienlijk kleiner maakte. Vanaf het begin van de twintigste eeuw werden er persen ontwikkeld met grote cilinders, die een zeer grote productie konden halen. Omdat het hier een indirect druk-procedé betreft, is het beeld niet negatief op de steen, maar leesbaar. Op het rubber staat het beeld in spiegelbeeld."
(
visit link)
Eng
"The Nederlands Steendrukmuseum in the place Valkenswaard in the province of North Brabant shows the invention, the technique, the expressions and the social importance of the lithography or lithography-plane printing process invented by Alois Senefelder in 1798. The lithography presses installed in the museum, including an exact replica of the Senefelder bar press and some high-speed stone presses, are all ready for use. The manual presses and high-speed stone presses (1901 and 1926 respectively) in both the museum and in the 'Museumatelier Senefelder', which opened in September 2014, are used regularly."
(
visit link)
"Lithography was developed by Alois Senefelder between 1794 and 1798. He was looking for a way to multiply his written plays. He achieved his first commercial success at the end of the 18th century when he published sheet music. After all kinds of experiments, he accidentally discovered that Solnhofener limestone could function excellently as an image and text carrier Coincidentally, he lived in Bavaria, southern Germany, where this 'pure' limestone is widely available.Today, aluminum and plastic sheets are also used.
From 1837 onwards, a more complicated process made multi-color printing possible, giving birth to chromolithography. In the years that followed, a market for affordable 'view books' with color prints emerged in Europe and elsewhere.[1]
Technic
Lithograph from a children's book, 1883
Lithography is possible because fat and water repel each other. A suitable limestone is provided with an image (drawing). Then the drawing is fixed or recorded with the aid of gum arabic (see printing ink). The gum makes the part of the stone that is not drawn on more receptive to water. An acid can also be added to the gum. Only parts of the stone that are not marked are affected by the acid. This partial infestation can cause height differences.
For a long time, large print runs proved impossible if only the repellent properties of grease and water were relied upon. When the lithography is applied in this way, it can be recognized by a product with a very grainy end result. Lithography in the hands of an artist/master printer, on the other hand, can show very detailed nuances. Monochrome lithographs, in particular, betray whether the lithography was applied in an artisanal way. The transitions between gray tones in particular can then be velvety soft. The paper comes into direct contact with the stone, so the image on the stone should be mirrored.
Lithography is the forerunner of offset printing. It was discovered that the stone transferred the ink to a rubber cloth much better than directly to the paper. It turned out that the paper also absorbs more color than a rubber blanket. In addition to a better print, another great advantage was that the pressure on the stone could be much lower, which significantly reduced the risk of stone breakage and damage to the press. From the beginning of the twentieth century, presses were developed with large cylinders, which could achieve a very large production. Because this is an indirect printing process, the image is not negative on the stone, but legible. The image is mirrored on the rubber."
(
visit link)