Het Gravensas, ook Sas van de Brugsevaart of Sas van de Plassendalevaart genoemd, is een scheepvaartsluis of schutsluis die de Plassendalevaart verbindt met de achterhaven. Het Gravensas is het vijfde kunstwerk op de Ganzepoot, komende van Nieuwpoort. Het werd gebouwd in 1844. De breedte van het sas: acht meter. Het waterpeil van het kanaal wordt altijd op hetzelfde peil gehouden. Het niveau van de achterhaven varieert met het getij van lager naar hoger dan het kanaal. Schepen die van Oudenburg of Brugge komen of Diksmuide, kunnen via de achterhaven naar de voorhaven of via de Veurnevaart naar Veurne en omgekeerd.
Beschrijving en werking
De sluis heeft een stel draaideuren aan de kant van het kanaal, de bovendeuren, en een stel draaideuren aan de kant van de achterhaven, de benedendeuren. De bovendeuren en benedendeuren bestaan elk uit vloeddeuren en ebdeuren. De vloeddeuren bestaan uit twee vleugels die sluiten op een punt in de richting van de achterhaven en de zee zodat ze bij vloed toegedrukt worden door de druk van het opkomende zeewater. De ebdeuren bestaan uit twee vleugels die sluiten op een punt in de richting van de bovenloop van het kanaal zodat ze door de druk van het water in het kanaal toegedrukt worden.
De ruimte tussen de boven- en benedendeuren heet schutkolk of saskamer. Om een schip te schutten wordt het waterniveau in de schutkolk, op gelijk niveau gebracht met de ene of de andere kant door het openen van schuiven, rinketten genoemd, in de deuren. De deuren aan de kant met gelijk waterniveau aan beide zijden van de deur kunnen dan geopend worden met behulp van de kaapstanders. Het schip kan dan in de schutkolk varen en in een tweede beweging het lager of hogere niveau bereiken.
Dubbele boven- en benedendeuren zijn alleen vereist in de nabijheid van de zee, waar eb en vloed spelen. Op de binnenwateren, buiten de getijdeninvloeden, volstaat één bovendeur en één benedendeur. Beiden zijn dan gericht naar de bovenloop waar het niveau van het water altijd hoger is.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog
Een schutsluis zoals het Gravensas kan gebruikt worden om een inundatie te stellen met zeewater. Het volstaat de vloeddeuren te openen met behulp van de kaapstanders en de deuren te verankeren in hun kassen in de kaaimuur. Dat kan alleen op het ogenblik dat de waterstand aan beide kanten van de vloeddeuren gelijk is. Wanneer men dan de ebdeuren vrij spel geeft kan het zeewater binnendringen bij opkomend tij, maar niet terugvloeien bij afgaand tij omdat de ebdeuren zich dan vanzelf sluiten onder druk van het terugvloeiende water. Het bovenste gedeelte van de ebdeuren is open en fungeert als een overloop waardoor automatisch een vast peil aangehouden wordt aan de landzijde. Dergelijke draaideuren die enkel onderaan beplankt zijn noemt men steekdeuren.
Tot 1917 werd de schutsluis alleen gebruikt om water in het kanaal te steken om de inundatie van de Boterdijk, Noord van het kanaal in stand te houden in weerwil van het spuien door de Duitsers in Plassendale. Omdat de bediening van de deuren niet anders kon dan in het zicht van de vijand, installeerden de Fransen er in december 1915 automatisch werkende luiken. Ze gaven geen voldoening en in januari 1917 werden ze vervangen door een Belgische constructie die evenmin volledige voldoening gaf. Voor de bescherming van de bedienaars werden uiteindelijk dikke bakstenen muren gemetseld.
In juli 1917 planden de Engelsen een aanval richting Middelkerke en Oostende. Ze vroegen de inundatie te ledigen. Het sas had toen geen vloeddeuren meer, enkel nog de ebdeuren die als steekdeuren het water ophielden in het kanaal. Om het water van de inundatie naar zee te laten vloeien werden de ebdeuren met kabels verankerd in de deurkasten. Schotbalken, automatische luiken, klapdeuren, die de Compagnie Sapeurs-Pontonniers geïnstalleerd had werden door Duits artillerie vernietigd en de zee kon vrij binnendringen. De Belgen probeerden vergeefs met allerlei werken de controle over de inundatie te hernemen. De inundatie bleef bestaan en belette elk manoeuvre.
bron (
visit link)
------------------
The Gravensas, also called Sas van de Brugsevaart or Sas van de Plassendalevaart, is a shipping lock or lockage that connects the Plassendalevaart with the inner port. The Gravensas is the fifth structure on the Ganzepoot, coming from Nieuwpoort. It was built in 1844. The width of the sas: eight metres. The water level of the canal is always kept at the same level. The level of the inner harbour varies with the tide from lower to higher than the canal. Ships coming from Oudenburg or Bruges or Diksmuide, can go via the inner port to the outer port or via the Veurnevaart to Veurne and vice versa.
Description and operation
The lock has a pair of gates on the canal side, the upper gates, and a pair of gates on the inner port side, the lower gates. The upper and lower doors each consist of tidal doors and lowering doors. The flood doors consist of two wings that close at a point in the direction of the inner harbour and the sea so that they are pressed in at high tide by the pressure of the rising seawater. The low tide doors consist of two wings that close at a point in the direction of the upper channel so that they are pressed by the pressure of the water in the channel.
The space between the upper and lower doors is called a lock chamber. To lock a ship, the water level in the lock chamber is brought to the same level as one side or the other by opening slides, called rinkets, in the doors. The doors on the side with the same water level on both sides can then be opened using the capstan. The ship can then sail into the lock chamber and reach the lower or upper level in a second movement.
Double upper and lower doors are only required in the vicinity of the sea, where ebb and flow occurs. On inland waterways, outside the tidal influences, one upper and one lower door are sufficient. Both then face the upper reaches where the level of the water is always higher.
During the First World War
A lock such as the Gravensas can be used to set up an inundation with seawater. It is sufficient to open the floodgates with the help of the capstan and to anchor the doors in their sockets in the quay wall. This can only be done when the water level is equal on both sides of the flood doors. If the ebb doors are given free play, seawater can enter during a rising tide, but cannot flow back during an ebb tide because the ebb doors then close automatically under the pressure of the returning water. The upper section of the ebb doors is open and acts as an overflow, automatically maintaining a fixed level on the landward side. Such hinged doors that are only planked at the bottom are called gates.
Until 1917 the lock was only used to put water in the canal to maintain the inundation of the Boterdijk, North of the canal in spite of the draining by the Germans in Plassendale. Because the operation of the doors could not be done other than in the sight of the enemy, the French installed automatic working shutters in December 1915. They were not satisfactory and in January 1917 they were replaced by a Belgian construction which was not fully satisfactory either. Thick brick walls were eventually built to protect the operators.
In July 1917, the British planned an attack towards Middelkerke and Ostend. They asked for the inundation to be emptied. The sluice did not have any flood doors anymore, only the ebb doors that held the water in the canal. To allow the water from the inundation to flow into the sea, the ebbing doors were anchored to the door casings with cables. Bulkheads, automatic shutters, swing doors, which the Compagnie Sapeurs-Pontonniers had installed were destroyed by German artillery and the sea could penetrate freely. The Belgians tried in vain to regain control over the inundation with all kinds of works. The inundation remained and prevented any manoeuvre.
source (
visit link)