De Grote of Sint-Maartenskerk, Sint-Werenfriduskerk of Nederlands Hervormde kerk is een kerkgebouw in Elst in de gemeente Overbetuwe in de Nederlandse provincie Gelderland. Het kerkgebouw staat op een verhoging aan de Grote Molenstraat en de Sint Maartenstraat.
Het gebouw is een rijksmonument.
Geschiedenis
In de prehistorie was er op de plaats van het kerkgebouw een openluchtheiligdom van de Bataven. In de Romeinse tijd stonden er twee Romeinse tempels: de Tempels van Elst uit de eerste eeuw na Chr. Onder en om de kerk bevinden zich nog overblijfselen.
Rond de achtste eeuw werd er een romaanse zaalkerk gebouwd gewijd aan Sint-Maarten. Dit zou de eerste christelijke kerk zijn op deze plaats die volgens de overlevering gesticht werd door de heilige Werenfried van Elst. Werenfridus was een van de helpers van de Utrechtse bisschop Willibrord en had de opdracht om de mensen in de omgeving van Elst tot het christendom te bekeren.
In de tiende en elfde eeuw werd de zaalkerk uitgebreid of verbouwd in romaanse stijl met onder andere een crypte.
In het midden van de 15e eeuw werd het koor en in het laatste kwart van de 15e eeuw (rond 1483) een schip met noorderzijbeuk gebouwd. Ook de toren is in de late vijftiende eeuw gebouwd. De kerk werd toen opgedragen aan Werenfried van Elst.
Na 1579 kwam de kerk in handen van de protestanten toen de openbare katholieke eredienst verboden werd.
In september 1944 werd de kerk tijdens de Slag om Arnhem grotendeels verwoest en brandde hij volledig uit.
In 1947 werd er uitgebreid archeologisch onderzoek uitgevoerd waarbij er onder de vloer van het schip en de zijbeuk en onder het koor overblijfselen werden aangetroffen van de twee Gallo-Romeinse tempels en het achtste-eeuwse zaalkerkje met de uitbreidingen.
Gebouw
De georiënteerde kerk is opgetrokken in late Nederrijnse gotiek en bestaat uit een westtoren met drie steeds inspringende geledingen, een tweebeukig schip en een koor. De onderste twee geledingen van de toren hebben een vierkant grondplan en de bovenste geleding is achtzijdig. Op de top bevindt zich een korte achtzijdige torenspits die een peervormige bekroning heeft. Het schip heeft zes traveeën en een noorderzijbeuk in pseudobasilicale opstand.
Het koor heeft drie traveeën met een driezijdige koorsluiting. Tegen de zuidzijde van het schip heeft men een gotisch portaal gebouwd. De sacristie ligt tegen de noordzijde van het koor. In de noordmuur van het koor bevindt zich een stuk zijwand van een 10e-eeuwse crypte. De gehele kerk wordt overkluisd met kruisribgewelven.
De laat 18e-eeuwse preekstoel is afkomstig van de in 1951 gesloten Hersteld Evangelisch-Lutherse kerk aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam.
Orgel
Het huidige tweeklaviers kerkorgel werd in 1953 geplaatst door de orgelbouwersfirma G. van Leeuwen & Zn uit Leiderdorp, nadat in 1944 het orgel van C.G.F. Witte uit 1869 was vernield."
(
visit link)
Eng
The Grote or Sint-Maartenskerk, Sint-Werenfriduskerk or Dutch Reformed Church is a church building in Elst in the municipality of Overbetuwe in the Dutch province of Gelderland. The church building stands on an elevation on Grote Molenstraat and Sint Maartenstraat.
The building is a national monument.
History
In prehistoric times there was an open-air sanctuary of the Batavians on the site of the church building. In Roman times there were two Roman temples: the Temples of Elst from the first century AD. There are still remains under and around the church.
A Romanesque aisleless church dedicated to Saint Martin was built around the eighth century. This would be the first Christian church on this site that, according to tradition, was founded by Saint Werenfried van Elst. Werenfridus was one of the helpers of the Utrecht bishop Willibrord and had the task of converting the people in the Elst area to Christianity.
In the tenth and eleventh centuries, the hall church was expanded or renovated in Romanesque style, including a crypt.
The choir was built in the middle of the 15th century and in the last quarter of the 15th century (around 1483) a nave with a north aisle. The tower was also built in the late fifteenth century. The church was then dedicated to Werenfried van Elst.
After 1579 the church came into the hands of the Protestants when public Catholic worship was banned.
In September 1944, the church was largely destroyed during the Battle of Arnhem and completely burned down.
An extensive archaeological investigation was carried out in 1947, during which remains of the two Gallo-Roman temples and the eighth-century hall church with extensions were found under the nave floor and aisle and under the choir.
Building
The oriented church was built in late Lower Rhine Gothic and consists of a west tower with three sections that are always recessed, a two-aisled nave and a choir. The lower two sections of the tower have a square ground plan and the upper section is eight-sided. At the top is a short eight-sided spire that has a pear-shaped crowning. The nave has six bays and a north aisle in pseudobasilical elevation.
The choir has three bays with a three-sided choir closure. A Gothic portal has been built against the south side of the nave. The sacristy lies against the north side of the choir. In the north wall of the choir is part of the side wall of a 10th-century crypt. The entire church is covered with rib vaults.
The late 18th-century pulpit comes from the Restored Evangelical Lutheran Church on the Kloveniersburgwal in Amsterdam, which was closed in 1951.
Organ
The current two-manual church organ was installed in 1953 by the organ builders' firm G. van Leeuwen & Zn from Leiderdorp, after the organ of C.G.F. Witte from 1869 had been vandalized."
(
visit link)