Brielle kreeg reeds stadsrechten toegewezen in het jaar 1330 en behoort daarmee tot de oudste steden van Nederland. Wegens de destijds strategische ligging aan zee werd al snel besloten om Den Briel te voorzien van verdedigingswerken. De stad werd ommuurd en op allerlei manieren versterkt. De relatief gemakkelijke overwinning van de Watergeuzen toonde echter aan dat de stad lang niet zo moeilijk was in te nemen als daarvoor gedacht. Toch duurde het nog ruim 100 jaar voordat de stad daadwerkelijk versterkt werd.
In 1694 namen de "Staten" dan eindelijk het besluit om Brielle van nieuwe verdedigingswerken te voorzien. En het moet gezegd, toen die kogel eenmaal door de kerk was, ging het snel en ging het goed. De opdracht werd gegund aan vestingbouwer Willem Paen, die het briljante idee kreeg om advies in te winnen bij niemand minder dan de beroemde Menno (baron) van Coehoorn. Het verhaal gaat dat Menno van Coehoorn, een zeer gerespecteerd militair strateeg en vestingbouwkundige, slechts 1 dag aanwezig was in Den Briel, maar dat zijn aanbevelingen ruim voldoende waren om een ferme stempel te drukken op het geheel. Van Coehoorn had eerder de vestingswerken van de steden Coevorden, Groningen, Zwolle, Nijmegen, Breda en Bergen op Zoom onder handen genomen en dacht als militair strateeg vooral in “linies”. Het basisidee van zijn theorie is, dat het de vijand onmogelijk moet worden gemaakt om rechtstreeks op de gemetselde stenen basis van de hoofdwal te schieten. Eerst moesten de ervoor gelegen verdedigingswerken worden veroverd om vervolgens van daaruit via beschietingen schade toe te brengen aan de hoofdwal en bastions. Vanaf de kant van de verdedigers moest het schootsveld (het zicht) juist volkomen vrij zijn en konden de hoger gelegen verdedigingslinies met vuur dekking bieden aan de lager opgestelde troepen.
In 1713 was de vesting Brielle een feit. Het resultaat van bijna twintig jaar werken was een mooi voorbeeld van het zogeheten (oud) Nederlands vestingstelsel. In de plaats van de (relatief dunne) stenen muren waren brede aarden wallen en bastions opgeworpen, omgeven door een brede gracht. De vesting telt negen bastions, met elk een eigen naam: het Molenbolwerk, het Kruithuisbolwerk, het Galgebolwerk, het Bleykersbolwerk, het Westerbolwerk, het Hollebolwerk, het Oranjebolwerk, het Lijnbaanbolwerk en het Kijkpaalbolwerk. Daarbuiten liggen in de veste nog vijf ravelijnen: vier daarvan liggen voor de stadspoorten en dienden om deze te beschermen; de vijfde – het waterravelijn – diende als extra bescherming voor de courtine aan de zuidoostflank. Tenslotte waren er nog twee sortiepoortjes in de oostflank, waardoor een uitval gedaan kon worden. In 1780, ten tijde van de Vierde Engelse Oorlog (1780-1784) werd de vesting in staat van verdediging gebracht en stonden er meer dan honderd stukken geschut opgesteld op de wallen. In 1794, bij de komst van de Fransen, werd de stad opnieuw gereed gemaakt voor de strijd en werden de kanonnen weer vanuit het arsenaal naar de wallen gereden.
Momenteel vervullen de Brielse wallen uiteraard geen militaire functie meer. Toch is Brielle nog steeds uiterst zuinig en trots op zijn fraaie vesting. Deze draagt immers bij aan het authentieke karakter van de binnenstad. Op en om de wallen vinden regelmatig evenementen en festiviteiten plaats, met natuurlijk de jaarlijkse 1 aprilviering als hoogtepunt. En uiteraard maken veel Briellenaren en toeristen dankbaar van de gelegenheid gebruik om een rondje te wandelen over deze pittoreske verdedigingswerken. Een rondje wallen kost u een uurtje en onderweg valt er veel moois te zien en te beleven.
Bastion III Galgebolwerk
Veel steden hadden buiten hun poorten een galgenveld. Dat was vaak woeste grond op een goed zichtbare plaats langs een doorgaande weg, op een heuvel of aan een rivier. De stad liet op deze wijze blijken over de hoge jurisdictie, het halsrecht, te beschikken. Woeste gronden werden geassocieerd met van god verlaten gebieden, waar misdadigers en heidenen volgens de christenen thuishoorden. De reden was, dat in het open veld de zichtbaarheid, en dus de afschrikkende werking, groter is. Van sommige galgenvelden is bekend dat ze nooit gebruikt zijn, maar enkel een afschrikfunctie hadden.
In veel gevallen werd de uitvoering van het doodvonnis niet op het galgenveld uitgevoerd, maar op een centrale plaats van de stad, waarbij de voltrekking in de openbaarheid gebeurde. Na de executie werd het lijk op een horde, een soort slee van takken, naar het galgenveld gebracht en daar opgehangen of op de radstake, een meters hoge paal met bovenaan een horizontaal geplaatst wiel gelegd. Daar komt het gezegde "hij groeit op voor galg en rad" vandaan. Ook werden wel specifieke lichaamsdelen tentoongesteld, zoals hoofden die op staken werden gespietst na onthoofding.
Een gehangene had geen recht op waardige begrafenis. Het was gebruikelijk dat zijn stoffelijk overschot door dieren werd opgegeten. Begraven in gewijde grond rond de kerken, weren geëxecuteerden niet toegelaten. De resten werden daarom vaak begraven in een knekelput onder de galg.
In 2013 werd het daar aanwezige kruitbunkertje, Bastion III gerestaureerd.
Bronnen:
(visit link)
(visit link)
(visit link)