Brielle kreeg reeds stadsrechten toegewezen in het jaar 1330 en behoort daarmee tot de oudste steden van Nederland. Wegens de destijds strategische ligging aan zee werd al snel besloten om Den Briel te voorzien van verdedigingswerken. De stad werd ommuurd en op allerlei manieren versterkt. De relatief gemakkelijke overwinning van de Watergeuzen toonde echter aan dat de stad lang niet zo moeilijk was in te nemen als daarvoor gedacht. Toch duurde het nog ruim 100 jaar voordat de stad daadwerkelijk versterkt werd.
In 1694 namen de "Staten" dan eindelijk het besluit om Brielle van nieuwe verdedigingswerken te voorzien. En het moet gezegd, toen die kogel eenmaal door de kerk was, ging het snel en ging het goed. De opdracht werd gegund aan vestingbouwer Willem Paen, die het briljante idee kreeg om advies in te winnen bij niemand minder dan de beroemde Menno (baron) van Coehoorn. Het verhaal gaat dat Menno van Coehoorn, een zeer gerespecteerd militair strateeg en vestingbouwkundige, slechts 1 dag aanwezig was in Den Briel, maar dat zijn aanbevelingen ruim voldoende waren om een ferme stempel te drukken op het geheel. Van Coehoorn had eerder de vestingswerken van de steden Coevorden, Groningen, Zwolle, Nijmegen, Breda en Bergen op Zoom onder handen genomen en dacht als militair strateeg vooral in “linies”. Het basisidee van zijn theorie is, dat het de vijand onmogelijk moet worden gemaakt om rechtstreeks op de gemetselde stenen basis van de hoofdwal te schieten. Eerst moesten de ervoor gelegen verdedigingswerken worden veroverd om vervolgens van daaruit via beschietingen schade toe te brengen aan de hoofdwal en bastions. Vanaf de kant van de verdedigers moest het schootsveld (het zicht) juist volkomen vrij zijn en konden de hoger gelegen verdedigingslinies met vuur dekking bieden aan de lager opgestelde troepen.
In 1713 was de vesting Brielle een feit. Het resultaat van bijna twintig jaar werken was een mooi voorbeeld van het zogeheten (oud) Nederlands vestingstelsel. In de plaats van de (relatief dunne) stenen muren waren brede aarden wallen en bastions opgeworpen, omgeven door een brede gracht. De vesting telt negen bastions, met elk een eigen naam: het Molenbolwerk, het Kruithuisbolwerk, het Galgebolwerk, het Bleykersbolwerk, het Westerbolwerk, het Hollebolwerk, het Oranjebolwerk, het Lijnbaanbolwerk en het Kijkpaalbolwerk. Daarbuiten liggen in de veste nog vijf ravelijnen: vier daarvan liggen voor de stadspoorten en dienden om deze te beschermen; de vijfde – het waterravelijn – diende als extra bescherming voor de courtine aan de zuidoostflank. Tenslotte waren er nog twee sortiepoortjes in de oostflank, waardoor een uitval gedaan kon worden. In 1780, ten tijde van de Vierde Engelse Oorlog (1780-1784) werd de vesting in staat van verdediging gebracht en stonden er meer dan honderd stukken geschut opgesteld op de wallen. In 1794, bij de komst van de Fransen, werd de stad opnieuw gereed gemaakt voor de strijd en werden de kanonnen weer vanuit het arsenaal naar de wallen gereden.
Momenteel vervullen de Brielse wallen uiteraard geen militaire functie meer. Toch is Brielle nog steeds uiterst zuinig en trots op zijn fraaie vesting. Deze draagt immers bij aan het authentieke karakter van de binnenstad. Op en om de wallen vinden regelmatig evenementen en festiviteiten plaats, met natuurlijk de jaarlijkse 1 aprilviering als hoogtepunt. En uiteraard maken veel Briellenaren en toeristen dankbaar van de gelegenheid gebruik om een rondje te wandelen over deze pittoreske verdedigingswerken. Een rondje wallen kost u een uurtje en onderweg valt er veel moois te zien en te beleven.
Het Kruithuis op Bastion II stamt uit 1633. Dit magazijn herinnert aan het Brielse garnizoensverleden. Het is omgeven door een kleine gracht op het Kruishuisbolwerk, één van de negens bastions die de Brielse vesting telt. Het bevatte vroeger het kruit voor de kanonnen en geweren en staat in een zogenaamd 'hol' bolwerk. Het water in de gracht werd in 1810 gebruikt om er tijdens een brand op het Molenbolwerk de opgeslagen voorraad kruit in te gooien, om erger te voorkomen.
In het Kruithuis is een permanente expositie ingericht over de geschiedenis van de 1 aprilvieringen in den Briel. De tentoonstelling vertelt hoe de Brielse bevolking door de eeuwen heen heeft herdacht dat de stad op 1 April 1572 door de Watergeuzen werd ingenomen. Het lukte de Spanjaarden niet meer de stad te heroveren. Het was het begin van ons huidige Nederland.
Bronnen:
(visit link)
(visit link)
(visit link)